In de herfst verandert het landschap van de Rheingau in een mozaïek van groen, goudgeel, oranje, koper en vuurrood. Midden in dit kleurrijke landschap ligt een van Europa’s belangrijkste monumenten: Kloster Eberbach. Begin oktober, vlak voor de tweede lockdown, ben ik sfeer gaan proeven en heb ik een bezoek gebracht aan dit bekende klooster.

“Plots kwam er een everzwijn (Eber) uit het bos. Het dier sprong drie keer over een kleine beek (Bach) en tekende met zijn tanden een ovaal in de modder, een tekening van een kerk. Dat was een teken van God!” – Volgens de legende moest hier het klooster gebouwd worden…

Rijnknie

Daar waar de Rijn een scherpe bocht maakt, bij Wiesbaden en Mainz, stroomt de rivier van oost naar west. Vervolgens stroomt hij bij Bingen verder naar het noorden, richting Koblenz. Hier, in het geografische centrum van de Duitse wijnbouw en geschiedenis, ligt de Rheingau. Op leistenen hellingen, badend in de lichtreflecties van de Rijn, staan groene druivenstokken zorgvuldig gerangschikt. En dankzij de knik in de rivier – de Rijnknie – zijn ze allemaal gericht op het zonnige zuiden. In de donkere middeleeuwen gedijden vrijwel nergens in Europa wijnstokken zo noordelijk. Een uniek microklimaat.

Romeinen

Hoe kwamen die wijnstokken zo noordelijk? De druivenstokken zijn ooit door Romeinse soldaten naar het Moezelgebied en het Rijndal gebracht. Na de instorting van het Romeinse Rijk namen kloosters het stokje over. Eberbach is zo’n wijnklooster – gesticht in 1136 – door Cisterciënzers uit het wijnmekka voor dorstige gelovigen, de Bourgogne. Dat was geen onfortuinlijke zet van de Franse wijnminnende monniken. In de middeleeuwen werd het kloostercomplex zelfs de meest welvarende wijnhandel ter wereld!

Kelders en Krochten

We hebben een rondleiding gereserveerd in het beroemde klooster. De gids neemt ons mee door het, deels romaans en deels gotische bouwwerk en de mystieke kelders en krochten (Umberto Eco’s In the name of the Rose is hier deels verfilmd). Via een zaal met indrukwekkende antieke wijnpersen eindigen we bij een groot houten wijnvat dat rond de vijftiende eeuw moet zijn gebouwd. Althans, het vat dat we te zien krijgen is een replica van het origineel. Maar dat mag de pret niet drukken. Er kon 70.000 liter wijn in en het was destijds het grootste wijnvat ter wereld.

Schatkamer

De rondleiding eindigt met nóg een hoogtepunt: de “Cabinetkeller”, een prachtige gewelfde kelder waar de kostbaarste wijnen werden opgeslagen en konden rijpen. Waarom de term ‘Cabinet’? Voor 1970 werd deze Duitse term gebruikt om een zeer goede wijn te classificeren (dit had destijds niets te maken met het zoetheidsgehalte van de wijn). In 1971 werd de term ‘Cabinet’ op het etiket verboden, en werd de term ‘Kabinett’ officieel gebruikt als aanduiding om het zoetheidsgehalte aan te geven binnen het huidige prädikatssyteem.

Van groot naar klein

Meer wijngeschiedenis kun je vinden in het kleine museum van Kloster Eberbach. Er staan maquettes van het klooster en ook een op schaal gemaakt schip met houten vaten die via de kronkelende Rijn werden verscheept, onder andere naar Keulen. Eberbach beschikte destijds over een vloot van dertig van deze houten schepen. Leuk om te zien, maar genoeg wijngeschiedenis... het werd tijd om een duik te nemen in het goddelijke monnikensap. Op naar de Vinotheek!

Koningin

In de vinotheek van het klooster kun je de wijnen proeven en er zijn ook boeken en souvenirs te koop. We proeven er natuurlijk de koningin der Duitse wijndruiven: Riesling. Eén uit Rauenthal, een wijngaard en dorp in de buurt van Eberbach, en een riesling (Crescentia) van de lievelingswijngaard van de kloosterlingen: de Steinberger. Ze bouwden dan ook een kilometerslange muur om hun geliefde wijngaard en deze plek is de grootste ommuurde wijngaard van Duitsland. Dit toont de duidelijke link met de Bourgogne, waar bijvoorbeeld het beroemde wijndomein Clos de Vougeot ook een vergelijkbaar ommuurd monnikenwerk is.

Fernweh

Tip! Nog te zien en te proeven: In 2008 werd de hypermoderne Steinbergkeller, een moderne kathedraal die 14 meter ondergronds ligt, gebouwd middenin de Steinberger wijngaard. Ik ben er (nog) niet geweest, maar het moet bijzonder zijn (zie link).

We verlaten een herfstig Rheingau en volgen in blog deel 2 het gezang van de Loreley, die ons lokt richting de Romantische (Mittel) Rijn. We gaan op zoek naar nog meer wijnlegendes. Misschien zien we er wel een dorstig everzwijntje een beekje overspringen…