Madeira Vulkanisch Bloemeneiland

Subtropische passievruchten, bananenplantages, rietsuiker en…druivenstokken. Dit alles groeit en bloeit op een enorme vulkanische rots midden in de Atlantische oceaan, zevenhonderd kilometer van de West-Afrikaanse kust. Het eiland herbergt niet alleen exotische vruchten, zeldzame planten en bloemen maar ook de geschiedenis van de Madeira wijn.

Hoe is het zo gekomen dat Madeira ooit als een van de beste wijnen ter wereld geroemd werd en één van de voornaamste exportproducten werd en dat wel wel twee eeuwen lang? Wat maakt deze wijn dan toch zo bijzonder?

    

Madeira my dear…

Madeira heeft door de nabijheid van de enorme Atlantische oceaan een vochtig klimaat met een gemiddelde luchtvochtigheid van 71% (!) en daarbij zeer vruchtbare vulkanische gronden. Tel daarbij op de bergen, waar zelfs sneeuw kan liggen, en die vanuit het zuiden de warme Sahara-wind tegenhoudt zodat het in het noorden van het eiland een stuk frisser is. Dit subtropische klimaat wijkt af van de traditionele omstandigheden die vaak worden geassocieerd met klassieke wijnproductie.

De schimmelziekte meeldauw die veel voorkomt in de wijnbouw, ligt dan ook op de loer. De oorzaken van meeldauw zijn namelijk vocht, warmte en weinig wind . Aan zeewind  geen gebrek op het eiland. De warme wind vanuit Marokko en de koele wind uit het noordoosten zorgen voor variatie. Vandaar dat de wijnbouw vooral aan de zuidkant, rond het plaatsje Camara de Lobos, plaatsvindt.

 

De meeste wijngaarden zijn overigens zeer klein en gelegen langs de kustlijn op terrassen (”Poios”). Boven de 700 meter kan er geen wijnbouw plaatsvinden, druivenranken vind je hier dan ook niet. Wat betreft geleiding gebruikte men hier voornamelijk het Pergola-systeem (”Latada”) waaronder men vroeger, puur functioneel, ook groente onder kon verbouwen (zie foto). Maar sinds de jaren ’70  gaat men in Madeira meer en meer over op de bekende geleiding zoals men kent van de wijngebieden van over de gehele wereld.

 

Basalt

De smaak van het druivensap wordt bepaald door het hoge gehalte basalt dat zorgt mede voor de specifieke kenmerken van de Madeira-druiven. Verder heeft deze bodem een hoge tot zeer hoge pH-waarde, is rijk aan mineralen, ijzer en fosfor en arm aan kalium, welke allemaal bijdragen aan de kenmerkende zuurgraad van de wijn. De zuurgraad is een van de meest opmerkelijke troeven van de wijnen, waardoor deze ook na jarenlang bottelen fris en levendig blijven. Ook de nabijheid van de wijnstokken bij de zee zorgt voor afzettingen van zouten en jodium in de wijngaard. Dit in combinatie met de gematigde temperatuur tijdens het groeiseizoen zorgt voor een laag suikergehalte en veel aciditeit.

Tinta Negra

Oorspronkelijk werd Madeira van deze vier druivensoorten gemaakt: Sercial, Verdelho, Bual (Boal) en Malvasia. De stijlen variërend van zoet tot droog. Karakteristiek zijn de hoge zuren in deze druivensoorten. Vandaag de dag wordt 85% van alle de vier de stijlen gemaakt van de Tinta Negra – druif. Die is dan ook goed voor eveneens 85% van de druivenstokken aanplant op het gehele eiland. Verdelho staat op nummer twee qua aanplant en is tevens de meest aangeplante witte druif in het noorden bij Sao Vicente waar kalk in de bodem zit. Nog een zeer zeldzame Madeira druif die ik niet wil vergeten te noemen is Terrantez waarvan slechts twee hectare is aangeplant.

 

Maar slechts acht producenten zijn verdeeld over ongeveer vierhonderd hectares. De meeste kleine wijnboeren verkopen dan ook hun oogst aan één van de grote wijnproducenten. We bezoeken twee van deze Madeira wijngiganten namelijk Blandy’s in de hoofdstad Funchal en Henriques & Henriques in Camara de Lobos, het plaatsje dat ooit het epicentrum was van de wijnhandel.

 

Oxidatie

Bij de wijnhuizen wordt in een rondleiding meer uitgelegd over de bijzondere productiemethode. Ze vertellen er dat het een uniek verouderingsproces is genaamd “estufagem”, waarbij de wijn gedurende maanden tot jaren wordt blootgesteld aan hoge temperaturen. De lange zeereizen en blootstelling aan wisselende temperaturen tijdens het transport droegen bij aan de veroudering van de wijn. De moderne methode simuleert deze omstandigheden om de karakteristieke smaak te creëren.

Madeira wijn wordt versterkt met wijnalcohol (fortificatie), wat de wijn stabiliseert en conserveert. Bovendien wordt de wijn blootgesteld aan gecontroleerde oxidatie, wat de complexe, nootachtige smaken ontwikkelt die zo kenmerkend zijn voor Madeira wijn.

Museu do Vinho

Heel informatief en leerzaam zijn het bezoek en de rondleidingen in de grote wijnhuizen. Een groot contrast is een bezoek aan een klein, verlaten wijnmuseum in het noorden van Madeira te Arco de São Jorge, in de gemeente Santana. Een rozerood kleurig gebouw midden in een wijngaard met verschillende aangeplante (vergeten) druivenrassen. Volgens de info op de website van het Museu do Vinho is er een oude kelder waar gereedschappen te zien zijn die ooit in de wijnbouw werden gebruikt, geschonken door de lokale bevolking. Het museum was helaas dicht. Wel mochten we struinen door de proefwijngaard met verschillende (vergeten) variëteiten die her en der stonden aangeplant.

 

Naast de wijnen, wijnmakerijen en gereedschappen die de afgelopen decennia zijn gebruikt om de wijn te produceren, kunnen bezoekers de verschillende cycli van de wijnstokken observeren. Ook kunnen ze uitleg krijgen over de kenmerken van de verschillende druivensoorten die hier worden verbouwd.

Sinds 2021 is er door het Instituut voor behoud van erfgoed een experimentele wijngaard in Sao Vincente aangeplant met als doel de kennis en behoud het erfgoed (druivensoorten) te bewaken.

Door deze unieke combinatie van geografische, historische, en technologische factoren heeft Madeira wijn zijn reputatie opgebouwd als een van de beste wijnen ter wereld, geliefd om zijn complexe smaken en lange houdbaarheid.

Saúde!